گزارش نشست «مقایسه سیاست پناهندگی اتحادیه اروپا و بریتانیا» - دانشکده حقوق و علوم سیاسی lawpol
«مقایسه سیاست پناهندگی اتحادیه اروپا و بریتانیا»
اُردیبهشت 1403، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران
دوازدهمین جلسه از سلسله نشست‌های گروه مطالعات منطقه‌ای دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران در تاریخ 31 اُردیبهشت 1403 برگزار شد. در این نشست به مقایسه میان سیاست پناهندگی اتحادیه اروپا و بریتانیا پرداخته شد و در آن مباحثی همچون ابعاد سیاسی و حقوق بشر طرح انتقال پناهندگان به روآندا، سیاست‌های پناهندگی بریتانیا، دینامیسم‌های سیاسی و حقوقی سیاست پناهندگان در اتحادیه اروپا، ارزیابی سیاست بریتانیا در انتقال پناهجویان به روآندا از منظر حقوق بین‌الملل و مورد پژوهی کاربست سیاست پناهندگی اتحادیه اروپا در آلمان مطرح شد. سخنرانان این نشست به ترتیب جناب آقای مهرداد شیروانیان، مسئول بررسی پرونده‌های پناهندگی در آلمان، جناب آقای جواد کچوئیان، سفیر سابق ایران در ایرلند و دبیر سیاسی سفارت ایران در بریتانیا، جناب آقای مجید نیلی احمدآبادی، دستیار وزیر و مدیرکل غرب اروپای وزارت امور خارجه، جناب آقای دکتر امیرساعد وکیل، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و جناب آقای دکتر سعید خطیب‌زاده، مدیرکل سابق مطالعات سیاسی و بین‌المللی و سفیر ایران در کرواسی بودند و سرکار خانم دکتر رکسانا نیکنامی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران، دبیری نشست را بر عهده داشت.
در بخش آغازین نشست جناب آقای دکتر حمزه صفوی عضو هیأت علمی و مدیرگروه مطالعات منطفه‌ای دانشگاه تهران به اهمیت برگزاری نشست‌های مطالعات منطقه‌ای در دانشگاه تهران پرداخت. در ادامه نشست با سخنرانی اولین سخنران آغاز شد.
در نشست اول جناب آقای شیروانیان بحث خود را با بحث کلی درباره‌ی معاهده دوبلین آغاز کرد. یکی از مسائل اصلی که در این معاهده وجود دارد آن است که هر پناهنده‌ای که به اولین کشور امن وارد شود باید در آنجا اعلام پناهندگی نماید. کشورهای شرق اروپا چندان به این معاهده عمل نمی‌کنند. از سال 2015 آلمان اولین مقصد برای پناهندگان در اروپا بود. پناهندگان در آلمان ابتدا به کمپ موقت می روند سپس در سازمان مربوط به پناهندگان که در شهر نورنبرگ و زیر نظر دولت فدرال می‌باشد تشکیل پرونده می دهند. سپس یک مصاحبه انجام می‌شود که به چه علت به کشور خود باز‌نمی‌گردند و بعد ار احراز هویت مرحله تصمیم خواهد بود که نوع پناهنده مشخص می گردد؛ پناهنده سیاسی یا غیر سیاسی. در نهایت آن پناهنده می تواند علیه این تصمیم در دادگاه شکایت کند. در سال2015 آلمان با ترکیه قرارداد بست تا موج پناهجویی از ترکیه گرفته شود. احزاب راست افراطی در آلمان مخالف ورود پناهجویان به این کشور هستند. در ادامه به موضوع فرستادن پناهجویان از بریتانیا به روآندا و همچنین اقدام مشابه ایتالیا جهت فرستادن پناهجویان به آلبانی اشاره شد. در این راستا اگر پناهجویی از سوریه، افغاتستان و زنانی از سومالی وارد خاک ایتالیا شوند پناهندگی آنها در ایتالیا در غیر این صورت در خاک آلبانی بررسی خواهد شد.
در نشست دوم جناب آقای کچوئیان ابتدا با بررسی سیاست پناهندگی بریتانیا در میان کشورهای اروپایی به سابقه طولانی این سیاست پرداخت. برای نمونه می توان به کابینه اکنون انگلستان اشاره نمود که نیمی از آنها از مهاجران گدشته و نمونه بارز آنها «ریشی سوناک» نخست وزیر انگلستان است. از اکتبر 2018 انگلستان کانون پناهندگان بوده است. اروپائیان از استانداردهای دوگانه درباره‌ی پناهندگی استفاده می‌کنند. در پایان بحث به لایحه روآندا اشاره شد.
در نشست سوم جناب آقای مجید نیلی احمدآبادی با اشاره به برنامه دولت انگلستان درباره‌ی مهاجران در زمان خانم تراس و بعد به تصویب لایحه روآندا در دوران ریشی سوناک نخست وزیر کنونی پرداخت. وی افزود از دو سال پیش ارسال پناهجویان به روآندا مطرح شد اما جریان‌های حقوق بشری مانع از انجام این عمل توسط دولت انگلستان شدند. انگلستان کنوانسیون 1951پناهندگی را امضا کرد اکنون اعزام پناهجویان به روآندا در راستای خلاف این کنوانسیون می‌باشد. تاکنون انگلستان یک پناهجو را به روآندا ارسال کرده است. پس از بحث درباره لایحه روآندا در ادامه ایشان به تأثیر این لایحه بر روابط ایران و انگلستان اشاره کرد و بیان نمود که قرار است مداکرات دوجانبه‌ای با این کشور در ژنو برگزار شود. همچنین به تاریخ معاصر ایران در زمینه پناه دادن به مهاجران لهستانی در جنگ جهانی دوم اشاره نمود.
در نشست چهارم جناب آقای دکتر امیر ساعد وکیل بحث خود را با تعربف مفهوم پناهنده آغاز نمود. در همین راستا و بر اساس کنوانسیون 1951 پناهندگی، پناهنده به کسی گفته می‌شود که دارای چهار شرط باشد: ترس موجه که مورد آزار قرار گرفته است، دلایل موجه برای ترس از آزار، حتما در خارج از کشور متبوع خود به سر ببرد و در حمایت دولت متبوع خود نباشد.
از ژانویه سال 2022 افرادی که با هویت غیرقانونی وارد قلمرو سرزمینی انگلستان شدند مشمول لایحه روآندا می‌شوند. لایحه روآندا با دو اقدام حقوقی از سوی دیوان اروپایی حقوق بشر و دیوان عالی انگلستان روبرو است. دولت انگلستان در اقدام اول توافق با روآندا را به معاهده تبدیل کرد و اشکالات موافقتنامه را به نوعی جبران کرد. چالش‌های معاهده روآندا عبارتند از: تضاد و تعارض با کنوانسیون 1951 پناهندگی ، ماده 31 کنوانسیون می‌گوید؛ ممهاجرانی که توسط کشوری تهدید می‌شوند حتی اگر غیر قانونی وارد کشوری دیگری شوند نباید با آنها برخورد غیرقانونی شود؛ ورود به انگلستان از طریق کشوری ثالث ؛ میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی و آزادی رفت و آمد و ماده 53 کنوانسیون وین که می گوید اگر موافقتنامه بین‌المللی در تعارض با قواعد آمره بین‌المللی باشد اساسا باطل است.
در نشست پنجم جناب آقای دکتر سعید خطیب‌زاده با تعربف پدیده مهاجرت بحث خود را آغاز و بیان نمود پدیده مهاجرت یک امر جهانی است. همچنین به این نکته اشاره نمود که آیا کشورهای مهاجرپذیر، مهاجرفرست هم می‌باشند یا خیر؟ سپس با اشاره به کشورهای کانادا، آلمان و کرواسی به این موضوع پرداخت که کشورهای مهاجرپذیر، مهاجرفرست نیز هم می‌باشند. در ادامه به شیوه‌های مهاجرپذیری در کشورهای مختلف از جمله آمریکا و کانادا و کشورهای اروپایی پرداخت و بیان نمود آمریکا در امر مهاجرپذیری مانند یک دیگ جوشان عمل می‌کند و برای پذیریش مهاجران از مهندسی اجتماعی خاصی برخوردار است. کانادا مانند موزاییک مهاجران است. اما اروپا در حوزه‌ی مهاجرتی، واحد و منسجم نیست. فرانسه، انگلستان و آلمان هر کدام به روش خاص خود مهاجر می‌پذیرند.
در خاتمه نشست با پرسش و پاسخ دانشجویان و کارشناسان به پایان رسید.
تهیه و تنظیم گزارش: متین پوربحر بیشمار، دانشجوی کارشناسی ارشد مطالعات منطقه‌ای دانشگاه تهران
