گفت‌وگوی حکیم مهر با رئیس گروه تخصصی دامپزشکی وزارت علوم - دانشکده دامپزشکی vetmed
آسیب‌شناسی ریشه عدم توانمندی فارغ‌التحصیلان جدید دامپزشکی برای ورود به عرصه کار
«دکتر سیدمصطفی پیغمبری» می‌گوید: ما برنامه آموزشی دکتری عمومی دامپزشکی را تغییر دادیم. به شکلی که ۱۹۰ واحد الزامی برای همه دانشجویان مشترک است و ۳۲ واحد مابقی انتخابی است ...
حکیم مهر- محسن طاهرمیرزایی: یکی از معضلات فارغ‌التحصیلان رشته دامپزشکی، عدم مهارت آنان برای ورود به بازار کار است. مشکلی که رئیس گروه تخصصی دامپزشکی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری نیز بر آن اذعان دارد و البته از برنامه‌های دانشکده دامپزشکی دانشگاه تهران برای رفع آن سخن می‌گوید.
«دکتر سید مصطفی پیغمبری» به تغییر برنامه آموزشی دوره عمومی دامپزشکی اشاره می‌کند و می‌گوید: «از ۲۲۲ واحد درسی دوره آموزشی، ۳۲ واحد آن را انتخابی کردیم، به شکلی که دانشجو سال آخر را در قالب یک ترک ۳۲ واحدی انتخاب می‌کند و به این شکل در حوزه‌ای که به آن علاقه‌مند است، به تجربیات لازم می‌رسد.»
حکیم مهر: آقای دکتر، به نظر می‌رسد که دانش آموختگان دامپزشکی، بعد از گذراندن دوره عمومی، مهارت لازم برای ورود به بازار کار را ندارند. ارزیابی شما چیست؟
بله. یکی از مشکلاتی که در آموزش دامپزشکی وجود داشت، این بود که دانشجویان بعد از ۶ سال تحصیل در دوره عمومی، اعتماد به نفس لازم برای ورود به حوزه‌های دلخواه خود را نداشتند و لازم بود که تجربیات حرفه‌ای مورد نیاز برای صنعت یا سازمان های حرفه ای را داشته باشند. به‌عنوان مثال اگر می‌خواستند به حوزه طیور ورود کنند، تجربیات لازم را نداشتند. در حالی که محل سرمایه‌گذاری مردم، محل ارائه خدمت است نه کسب تجربه. لذا این یک ضعف برای آموزش دامپزشکی بود که نتواند فردی را تربیت کند که بلافاصله بعد از دانش‌آموختگی آماده ارائه خدمت در سازمان دامپزشکی، صنعت طیور، صنعت آبزیان، گاوداری، یا عرصه‌های مختلف حرفه‌ای باشد.
حکیم مهر: تجربه‌ی دنیا در این زمینه چیست؟
سایر کشورها از حدود ۲۵ سال پیش آموزش دامپزشکی را به گونه‌ای تعریف کردند که دانشجویان در طول ۴ یا ۵ سال اول، یک برنامه آموزشی یکسان را آموزش می‌بینند و بعد وارد ترک‌های مختلف شده و مسیرهای متفاوتی را دنبال می‌کنند. در حقیقت در حوزه‌های مختلف، چینش واحدهای آنها به گونه‌ای است که دروس عملی و تئوری را به شکل توأمان مثلاً ترک طب اسب، طب دام های کوچک، بهداشت حیوانات مزرعه و... می‌خوانند، به شکلی که دانشجو در آن حوزه‌ها بتواند خود را در یک سال آخر تقویت کند.
در حال حاضر این یک سال حتی گسترده‌تر شده و در دانشگاه‌های مدرنی مثل دانشگاه اتریخت هلند، ۳ سال آخر دوره آموزشی دانشجویان track-based شده است. در واقع دانشجویان از مقطع دیپلم وارد دانشکده دامپزشکی می‌شوند، در ۳ سال اول آموزش یکسان می‌بینند و از سال چهارم وارد ترک‌های تخصصی طب اسب، طب حیوانات همراه و بهداشت حیوانات مزرعه می شوند. یعنی در حقیقت به نوعی یک اسب‌پزشک تربیت می‌کنند. حالا ممکن است ۲۰ سال دیگر این ترک‌ها را جلوتر هم بیاورند، به گونه‌ای که سیستم‌ها از همان ابتدای آموزش دامپزشکی جداگانه باشند.
برای آن دسته از دانشجویان که نمی خواهند مسیر خاصی را دنبال کنند استریم عمومی یا مخلوط (General or mixed track ) نیز موجود است. به‌طور کلی هدفشان از این‌گونه برنامه‌ریزی آن است که تجربیات حرفه‌ای دانشجویان خود را در بعد خاصی افزایش دهند تا هم به علائق شغلی دانشجو (Carrier interest ) پاسخ داده باشند و هم دانش‌آموختگانی را به صنعت تحویل دهند که وقتی پای‌شان به صنعت باز شد، تازه نخواهند کسب تجربه کنند چون محل سرمایه‌گذاری مردم محل کسب تجربه نیست.
حکیم مهر: این مشکل در ایران چه راهکاری دارد؟
در ایران نیز ما راه چاره را در همین رویکرد دیدیم و برنامه آموزشی دکتری عمومی دامپزشکی (لینک برنامه مصوب) را تغییر دادیم. به شکلی که از ۲۲۲ واحد درسی دوره آموزشی، ۱۹۰ واحد الزامی برای همه دانشجویان مشترک است و ۳۲ واحد مابقی (یعنی فقط 15 درصد برنامه) انتخابی است که دانشجویان آنها را از یک سبد دارای حدود ۲۰۰ واحد درسی انتخاب می‌نمایند. سبد دروس انتخابی حاوی تعداد زیادی دروس جدید در زمینه‌های مختلف است که دانشجویان را از نظر حرفه‌ای در بعد خاصی تقویت می‌کند.
ما در دانشگاه تهران برای کمک به دانشجویان و در راستای حوزه‌های شغلی که هم‌اکنون در بیرون برای دامپزشکان وجود دارد، تلاش کردیم تا ۲۰۰ واحد انتخابی را در 8 مسیر (track) مختلف ساماندهی نمائیم. در حقیقت همانند سایر کشورهای دنیا، هدف ما افزایش توانایی و ورزیدگی دانشجو حداقل در یک مسیر منتهی به مشاغل قابل احراز برای دامپزشکان در کشور است. لذا هم‌اکنون ۸ ترک در برنامه آموزشی مصوب دانشگاه تهران داریم که از سال ۹۵ در دانشگاه تهران اجرا شده است. این ترک‌ها در دانشگاه تهران بر اساس آئین‌نامه دکتری عمومی دامپزشکی جدید دانشگاه تهران (لینک) شامل طب بالینی دام‌های بزرگ، طب بالینی دام‌های کوچک، بهداشت و بیماری‌های پرندگان، بهداشت و بیماری‌های آبزیان، بهداشت مواد غذایی و بهداشت عمومی دامپزشکی، علوم پاراکلینیکال دامپزشکی، علوم دارویی دامپزشکی، و ترک عمومی می‌باشد.
در بازنگری‌های آینده می‌توان با توجه به وضعیت بازار کار و نیازهای پیشنهادی سازمان‌های دولتی و خصوصی مرتبط با دامپزشکی، با برنامه‌ریزی جدید دروس فعلی و یا افزایش دروس انتخابی جدید، پس از تصویب در شوراهای ذیربط در دانشگاه تهران، بعضی ترک‌ها را حذف، ادغام، و یا ترک‌های جدید را طراحی و ارائه نمائیم. البته مثل سایر کشورهای دنیا، همه مدرک DVM دریافت می‌کنند بدون آنکه نام ترک در مدرک آنان نوشته شود. علاقمندان به سایت دانشکده‌های دامپزشکی دانشگاه‌های آمریکا، کانادا، اروپا و استرالیا مراجعه کنند تا برنامه‌های آموزشی جدید دوره DVM را مشاهده کنند.
حکیم مهر: این سیاست مختص دانشگاه تهران است یا دانشگاه‌های دیگر هم باید آن را پیاده کنند؟
هم‌اکنون همه دانشگاه‌ها ملزم نیستند که همه ترک‌ها را اجرا کنند و اجرای آن بستگی به تعداد اعضای هیات علمی و توانایی آنها دارد. دانشگاه تهران با حدود ۹۰ عضو هیات علمی می‌تواند این ترک‌ها را اجرا کند. ما از سال ۹۵ برنامه جدید دکتری عمومی دامپزشکی را اجرا کردیم و سایر دانشگاه‌های کشور (بجز دانشگاه شیراز) و حتی دانشکده‌های دامپزشکی دانشگاه آزاد اسلامی هم از سال ۹۶ و ۹۷ به بعد برنامه جدید را آغاز کرده اند.
حکیم مهر: یعنی اولین دانشجویان، چه سالی به مرحله انتخابی می‌رسند؟
دانشجویان ورودی ۹۵ از سال ۱۴۰۰ به مرحله ترک‌ها می‌رسند و آنجا باید یکی از این ترک‌های ۸ گانه را انتخاب کنند. به همین دلیل ما هم آیین‌نامه آموزشی دوره DVM را که آخرین آن مربوط به سال ۱۳۷۶ می‌شد، تغییر دادیم و در سال ۹۸ آیین‌نامه جدید آموزشی دوره DVM در دانشگاه تهران را تصویب کردیم که همین ترک‌ها را مشخص کرده است.
در واقع بر اساس آئین‌نامه جدید، دانشجو به لحاظ قانونی الزام دارد که یکی از این ترک‌ها را انتخاب کند. دانشجویی که مثلا ترک طب دام‌های کوچک را دنبال می‌کند، وقتی DVM خود را دریافت کرد، در زمینه طب دام‌های کوچک تجربیات زیادی دارد و کلینسین ورزیده‌تری نسبت به دانش‌آموختگان ترک عمومی خواهد بود. با اجرای این سیستم آموزشی و آزمون تعیین صلاحیت حرفه‌ای دانش‌آموختگان دانشگاه‌ها (که الان در سازمان نظام دامپزشکی مورد بحث است) و صدور پروانه کار بر اساس آن، بسیاری از مشکلات حل می‌شود.
برای دامپزشکانی که بعد از دانش‌آموختگی به هر دلیلی مانند وضعیت بازار کار از انتخاب ترک خاصی در دوران تحصیل پشیمان می‌شوند، برنامه‌های Back to School اجرا خواهد شد، یعنی دانشجو می‌تواند مجدداً به دانشگاه برگردد و بصورت دانشجوی آزاد مدتی را در بخش مربوطه بگذراند. این برنامه‌ها در دانشکده‌های دامپزشکی دنیا بسیار رایج است. اصولاً دانش‌آموختگان دانشگاه‌های دنیا به‌ویژه امریکای شمالی بعد از DVM که به‌راحتی نمی‌توانند وارد دوره‌های رزیدنسی شوند، دوره‌های انترنشیپ را در دانشگاه‌های مختلف می‌گذرانند تا پس از کسب تجربه بتوانند در دانشکده‌ای پوزیشن رزیدنسی بگیرند. لذا ما هم‌اکنون به دنبال طراحی دوره‌های انترنشیپ (non-degree, non-thesis ) بعد از DVM در رشته‌های مختلف بالینی دامپزشکی هستیم. این دوره‌ها یک‌ساله و آزاد (دارای شهریه) هستند. برای دانش‌آموختگان، این دوره‌ها چون مقطع تحصیلی به حساب نمی‌آیند، مدرک تحصیلی صادر نمی‌شود بلکه گواهی (Certificate ) پایان دوره توسط دانشگاه مجری صادر خواهد شد. این دوره‌ها نقش مهمی در افزایش تبحر و ورزیدگی دامپزشکانی خواهد داشت که تمایل دارند در حوزه‌های بالینی دامپزشکی فعال باشند. البته به دنبال اجرای برنامه جدید DVM و راه‌اندازی دوره‌های انترنشیپ، کلیه برنامه‌های تخصصی رزیدنسی دامپزشکی باید بازتعریف و بازنگری شوند، مثلا در طب دام‌های کوچک باید دوره‌های تخصصی انکولوژی، افتالمولوژی، درماتولوژی و... را راه‌اندازی کنیم.
حکیم مهر: اخیراً دانشگاه آزاد، آموزش دامپزشکی را در کنار آموزش پزشکی قرار داده است. آیا در دانشگاه سراسری هم می‌توانیم این طرح را پیاده کنیم؟
در دانشگاه آزاد تصمیم‌گیری درون یک دانشگاه بود و به راحتی توانستند این کار را انجام دهند. از آنجا که سیستم پزشکی ما به وزارتخانه دیگری رفته است، اجرای این طرح باید با یک توافق در سطح ۲ وزارتخانه صورت گیرد. اما مشکلی که در این زمینه هست اینکه حتی در بدنه خود دامپزشکی کشور نیز در این زمینه اتفاق نظر وجود ندارد. اگر به مصاحبه‌های افراد مختلف در این زمینه دقت کنید، چه در مورد انتقال آموزش دامپزشکی و چه سیستم اجرایی دامپزشکی، متوجه این مساله خواهید شد. بنابراین ابتدا خود ما باید به یک جمع‌بندی و اتفاق نظر برسیم. بعضا دانشگاهیان و برخی دوستان به خصوص کلینیسین‌ها و افرادی که در فیلد دامپزشکی کار می‌کنند، موافق نیستند که بدنه اجرایی سازمان دامپزشکی از وزارت جهاد کشاورزی جدا شود یا آموزش دامپزشکی به وزارت بهداشت برود، چون عقیده دارند که مشکلات در وزارت بهداشت بیشتر است، لذا باید کار دقیق و کارشناسی روی آن انجام شود.
حکیم مهر: ممنون از فرصتی که در اختیار ما قرار دادید.